Lorenz'in cazip kelebeği
“Öngörülebilirlik: bir kelebeğin Brezilya’da kanat çırpması Antalya’da bir fırtınaya yol açabilir mi?”
Yerkürenin atmosferindeki ısı yayılımı problemiyle ilgilenen Edward Lorenz (1917–2008) 1963 yılında akışkanlar mekaniğinde karmaşıklığıyla malum Navier-Stokes denklemlerini çok şık bir biçimde basitleştirmiştir. Navier-Stokes problemi meşhur milyon dolarlık problemlerden biridir.
Lorenz'in cazip kelebeği
Lorenz’in atmosfer modeli bilim insanlarının oyuncak model dedikleri türdendir: çok basitleştirilmiş olduğu için gerçeklikle pek bir alakası kalmamıştır. Ancak Lorenz bu modelin epey ilginç olduğunu çok geçmeden fark etti. Neredeyse aynı iki hava koşuluyla başlasak da (bunlar Lorenz’in modelinde birbirine çok çok yakın iki noktayla temsil edilir) bu modelde ikisinin evriminin gayet hızlı bir biçimde birbirinden farklılaştığını gözlemleriz; bir süre sonra iki atmosfer durumu birbirine hiç benzemez hale gelir. Lorenz, modelinde başlangıç koşullarına aşırı duyarlılığı saptadı, ki buna Kaos diyoruz. Üstelik çok ilginç olan başka bir davranış var. Birbirinden faklı birçok hava durumu alın. Evrimleri boyunca birbirinden farklı, tahmin edilemez ve biraz da çılgın yollar izleseler de, uzun vadede hepsi de kelebek biçimli tuhaf bir cismin çekimine giriyor, tuhaf bir cazibe…